Jakie badania profilaktyczne są zalecane w poszczególnych grupach wiekowych?

Od wieku dziecka zależy zakres i rodzaj zalecanych badań profilaktycznych. Dzięki dopasowaniu badań do etapu rozwoju możliwe jest wcześniejsze wykrycie chorób, które mogłyby pozostać niezauważone.

Noworodki (0-1 miesiąc)

W pierwszym miesiącu życia dziecka zalecane są następujące badania profilaktyczne:

  • Badania przesiewowe krwi w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy, fenyloketonurii, mukowiscydozy i innych chorób metabolicznych. Wykonywane są z kilku kropel krwi pobranych z pięty. Badanie pomaga we wcześniejszym wykryciu rzadkich, ale potencjalnie groźnych chorób. Przygotowanie: wystarczy zapewnić spokojne środowisko i obecność rodzica.
  • Przesiewowe badanie słuchu wykonywane jest w szpitalu, po narodzinach, za pomocą nieinwazyjnych metod. Dzięki badaniu możliwa jest szybka interwencja w przypadku problemów ze słuchem. Przygotowanie: dziecko powinno być spokojne lub spać, najlepiej jeśli rodzic jest obecny w trakcie badania, jego obecność uspokaja dziecko.
  • USG stawów biodrowych pozwala wykryć dysplazję stawów, a dzięki temu zapobiega problemom z chodzeniem w przyszłości. Przygotowanie: najlepiej wykonać badanie po karmieniu, gdy dziecko jest spokojne.

Niemowlęta i małe dzieci (1 miesiąc - 5 lat)

Ten okres życia dziecka to czas intensywnego rozwoju, kiedy organizm uczy się reagować na bodźce zewnętrzne i buduje podstawy zdrowia na przyszłość. Regularne badania profilaktyczne w tym wieku pozwalają wychwycić ewentualne nieprawidłowości na wczesnym etapie i podjąć odpowiednie działania. Rodzice pełnią tu kluczową rolę, ponieważ mogą wesprzeć dziecko emocjonalnie i dbają o terminowość wizyt. Zalecane są następujące badania profilaktyczne:

  • Bilans zdrowia przeprowadzany jest w kluczowych momentach rozwoju - w 2., 4., 6., 9., 12., 18., 36. i 60. miesiącu życia. Dzięki tym badaniom zdrowie dziecko jest oceniane w sposób kompleksowy. Przygotowanie: Zabierz ulubioną zabawkę dziecka, postaraj się zadbać o dobrą atmosferę.
  • Badania krwi i moczu pomagają wcześnie wykryć infekcje, niedokrwistość i inne problemy zdrowotne. Przygotowanie: Wytłumacz dziecku, że badanie to chwilowy dyskomfort. Badanie powinno być przeprowadzone w godzinach porannych, na czczo. Pomocny może być także artykuł pt. Jak bezstresowo pobrać dziecku krew?, a w interpretacji wyników morfologii krwi pomóc może Kalkulator morfologii u dzieci.
  • Badania wzroku i słuchu wykonywane są w 2. i 4. roku życia. Dzięki nim szybko można wykryć wady, które mogą wpłynąć na rozwój mowy, nauki czy relacji społecznych. Przygotowanie: pomocna może być zabawa w "pirata" (zakrywanie oka), która ułatwi przeprowadzenie badania.

Dzieci w wieku szkolnym (6-18 lat)

Wiek szkolny to czas intensywnego rozwoju intelektualnego, fizycznego i społecznego. W tym okresie uczą się nowych umiejętności, kształtują nawyki i styl życia, który może wpływać na ich zdrowie w dorosłości. Regularna profilaktyka pozwala nie tylko na ocenę stanu zdrowia, ale także na identyfikację czynników ryzyka i wczesne wykrycie potencjalnych problemów zdrowotnych. Rodzice, wspierając dziecko i dając dobry przykład, mają realny wpływ na jego przyszłe zdrowie i postawy.

  • Bilans zdrowia przeprowadzany jest w 6., 10., 14. i 18. roku życia w celu oceny rozwoju i gotowości szkolnej oraz wczesnego wykrycia problemów psychoruchowych i emocjonalnych. Przygotowanie: przed badaniem warto porozmawiać z dzieckiem o celu przeprowadzenia badania oraz wesprzeć je emocjonalnie.
  • Morfologia krwi i badanie moczu zalecane do wykonywania co 1-2 lata w celu monitorowania zdrowia ogólnego dziecka i zapobiegania rozwinięciu się poważniejszych schorzeń. Przygotowanie: przed pobraniem dziecko powinno być na czczo.
  • Badania stomatologiczne zalecane do wykonywania co 6 miesięcy w celu zapobiegania próchnicy i wadom zgryzu. Regularne wizyty oswajają dziecko z gabinetem, a zdrowe zęby to nie tylko aspekt estetyczny, ale także lepsze samopoczucie i rozwój.

Jak się przygotować do badań profilaktycznych?

Przygotowanie do badań jest kluczowe, aby były one wiarygodne i jak najmniej stresujące dla dziecka. To także moment, w którym rodzice mogą pokazać, że zdrowie jest wartością nadrzędną.

  • Edukacja i rozmowa: Wyjaśnij dziecku, co się wydarzy i po co. Dzięki temu zmniejszysz jego stres i budujesz zaufanie.
  • Dokumentacja: Zadbaj o zabranie wszystkich potrzebnych dokumentów. W ten sposób usprawnisz przebieg wizyty, a ocena zdrowia będzie bardziej kompleksowa.
  • Zachowanie rutyny: Unikaj zmiany planu dnia przed badaniem. Dziecko poczuje się wtedy pewnie i bezpiecznie.
  • Wsparcie emocjonalne: Obecność rodzica daje dziecku poczucie bezpieczeństwa - łatwiej przejdziecie przez badanie, a wizyty będą się pozytywnie kojarzyły.

Programy profilaktyczne w Polsce (2024-2025)

W ostatnich latach w Polsce zintensyfikowano działania w zakresie profilaktyki dziecięcej. W 2025 r. rozszerzono zakres następujących programów:

  • Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat - chronią przed nowotworami szyjki macicy, odbytu i gardła.
  • Profilaktyka czerniaka: badania skóry prowadzone w szkołach - uczą, jak dbać o skórę i rozpoznawać niepokojące objawy.
  • Badania przesiewowe wad postawy: wprowadzenie nowych standardów badań prowadzonych w przedszkolach i szkołach - wspierają rozwój fizyczny i zapobiegają powikłaniom ortopedycznym.
  • Kampanie edukacyjne, np. "Zdrowie dziecka - inwestycja w przyszłość", pomagają dzieciom i rodzicom w budowaniu zdrowych nawyków.

Podsumowanie

Profilaktyka zdrowotna u dzieci to inwestycja w ich przyszłość. Regularne badania, odpowiednie przygotowanie i uczestnictwo w programach profilaktycznych pomagają chronić dzieci przed chorobami, w tym nowotworowymi. Rolą rodziców jest nie tylko dopilnowanie terminów badań, ale przede wszystkim tworzenie pozytywnego nastawienia do troski o zdrowie. Dzięki Twojemu wsparciu dziecko uczy się, że dbanie o siebie to coś naturalnego i wartościowego - to kapitał na całe życie.

Tabela badań profilaktycznych w wersji do druku.

Na podstawie:

  • https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/profilaktyka-w-kazdym-wieku
  • https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/
  • https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-onkologiczna
  • https://ptok.pl/aktualnosc/profilaktyczne-programy-onkologiczne-w-polsce-realizowane-w-latach-2022-2024

Kalkulator morfologii jest dostępny pod adresem: https://onkologia-dziecieca.pl/kalkulator-morfologii

Zapraszamy także do zapoznania się z artykułem pt. "Morfologia krwi obwodowej u dzieci - interpretacja wyniku", w którym dr n. med. Małgorzata Mitura-Lesiuk wyjaśnia, na czym polega morfologia krwi oraz na co warto zwrócić uwagę, by prawidłowo zinterpretować badanie.

Kalkulator morfologii powstał przy wsparciu Fundacji DKMS oraz Fundacji Carita im. Wiesławy Adamiec.