Układ nerwowy dzielimy na:
- Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy, który dzieli się na mózgowie oraz rdzeń kręgowy
- Obwodowy układ nerwowy, w skład, którego wchodzą nerwy czaszkowe oraz rdzeniowe
Obwodowa neuropatia
Stan chorobowy dotyczący nerwów (obwodowy układ nerwowy) przekazujących impulsy do różnych części ciała poza mózgiem i rdzeniem kręgowym.
Wpływ leczenia przeciwnowotworowego na nerwy
1. Winkrystyna: szacuje się, że neuropatia obwodowa występuje u 90% leczonych pacjentów. Objawy neuropatii zależą od rodzaju uszkodzonego nerwu:
- Uszkodzenie nerwów czuciowych powoduje ból, uczucie drętwienia, mrowienia, pieczenia lub utratę czucia;
- Uszkodzenie nerwów ruchowych powoduje osłabienie lub niedowład mięśni;
- Neuropatia dotycząca nerwów unerwiających narządy wewnętrzne wywołuje zaparcia, napadowe, kolkowe bóle brzucha, niedrożność porażenną (stan, w którym dochodzi zatrzymania fizjologicznego pasażu treści jelitowej), problemy z oddawaniem moczu;
- Neuropatia nerwów czaszkowych objawiać się może opadaniem powiek, zaburzeniami widzenia, bóle żuchwy, „leniwym”’ żuciem.
Stopień nasilenia neuropatii obwodowej wzrasta wraz z całkowitą dawką winkrystyny.
2. Cisplatyna: mrowienie w dystalnych częściach kończyn oraz utrata słuchu postępująca w czasie i zależna od sumarycznej dawki leku.
3. Cyklofosfamid, prokarbazyna, tiotepa, etopozyd, fluorouracyl: mogą wywoływać neuropatie, ale najczęściej o łagodnym przebiegu.
Szczególną grupę ryzyka obarczoną większym ryzykiem wystąpienia polineuropatii stanowią pacjenci, u których dodatkowo stwierdzono cukrzycę, niedobory witamin, dużą utratę masy ciała.
Jakie objawy sugerujące neuropatię obwodową powinny zaniepokoić rodzica?
Powikłanie chemioterapii, przebiegające pod postacią drętwienia, mrowienia lub piekącego bólu palców rąk i stóp.
Jeśli chemioterapia jest kontynuowana, objawy te mogą ulec nasileniu, a dodatkowo mogą wystąpić zaburzenia czucia, wibracji i temperatury oraz osłabienia siły mięśniowej.
W zaawansowanym stadium mogą pojawić się zaburzenia chodu i równowagi, trudności z wykonaniem precyzyjnych ruchów, niezgrabność, omdlenia i upadki.
Objawy najczęściej zaczynają się w trakcie leczenia, najczęściej dochodzi do znacznej poprawy po zakończeniu leczenia.
Jakie badania należy wykonywać w przypadku podejrzenia neuropatii obwodowej?
Badanie neurologiczne wykonane przez specjalistę (badanie neurologiczne uwzględnia ocenę odruchów, siły mięśni i ich ewentualnego zaniku, a także ocenę czucia).
Podstawowe badania laboratoryjne (ocena stężenia elektrolitów, tj. sód, potas, chlor, magnez, wapń).
Potwierdzeniem rozpoznania klinicznego neuropatii jest badanie elektrofizjologiczne – badanie szybkości przewodzenia we włóknach ruchowych, czuciowych kończyn górnych i dolnych.
Profilaktyka
O wszelkich niepokojących objawach trzeba niezwłocznie poinformować lekarza, aby w razie potrzeby mógł zmienić dawkę podawanego leku, zwiększyć odstępy między kolejnymi kursami chemioterapii lub rozpocząć leczenie wspomagające.
Jeśli to konieczne, należy odbywać wizyty w Poradni Neurologicznej.
Konsultacje ortopedyczne, w celu wdrożenia specjalistycznej pomocy.
Kuracja celowana na objawy – odpowiednia pomoc rehabilitacyjna (polepszenie siły mięśniowej, równowagi, koordynacji).
Odpowiednio dostosowane leczenie przeciwbólowe
Jeśli już pojawią się objawy neuropatii obwodowej, należy pamiętać o pewnych prostych zasadach postępowania. Warto zadbać o:
- Zachowanie szczególnej ostrożności w kontakcie z gorącymi, bardzo zimnymi lub ostrymi przedmiotami;
- Zainstalowanie odpowiedniego oświetlenia oraz poręczy;
- Ostrożne chodzenie;
- Zachowanie szczególnie uważnej kontroli wzrokowej przy wykonywaniu różnych czynności;
- Obicie lub zabezpieczenie ostrych kantów mebli i sprzętów domowych;
- Używanie rękawic ochronnych podczas wykonywania prac domowych;
- Noszenie wygodnego, stabilnego obuwia na płaskim obcasie oraz unikanie obuwia, które jest zbyt małe lub zbyt duże;
- Masowanie dłoni i stóp;
- Kąpiele w chłodnej wodzie.
Autorka: Prof. dr hab. n. med. Maryna Krawczuk-Rybak