Jakie są czynniki ryzyka upośledzenia funkcji śledziony?
- Chirurgiczne usunięcie śledziony (splenektomia);
- Wysokie dawki radioterapii (co najmniej 40Gy/4000cGy) na jamę brzuszną;
- Aktualnie aktywna przewlekła choroba przeszczep przeciw gospodarzowi (cGVHD, ang. chronic graft versus host disease) będąca powikłaniem po przeszczepieniu szpiku lub komórek macierzystych z krwi obwodowej.
Jakie problemy mogą wystąpić u osób bez prawidłowo funkcjonującej śledziony?
U osób, które nie mają śledziony lub u których nie funkcjonuje ona prawidłowo, istnieje zwiększone ryzyko ciężkich infekcji. Infekcje mogą być śmiertelne, jeżeli nie zostanie podjęte natychmiastowe leczenie.
U osób bez prawidłowo funkcjonującej śledziony najczęściej występują infekcje spowodowane bakteriami otoczkowymi (bakterie posiadające zewnętrzną otoczkę, która chroni je przed działaniem układu odpornościowego człowieka). Niektóre z nich to: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Neisseria meningitidis.
Jakie są objawy infekcji?
Objawem infekcji jest gorączka. Często gorączka wywołana jest przez wirus (jak w przypadku grypy), a nie przez niebezpieczną bakterię. Stwierdzenie, czy bakteria jest przyczyną gorączki, nie jest możliwe bez wykonania badania bakteriologicznego (badanie próbki krwi na obecność bakterii). Niestety, uzyskanie wyniku trwa od kilku godzin do kilku dni. Dlatego zawsze, gdy masz gorączkę, musisz zażywać antybiotyk, jak w przypadku ciężkiej infekcji, przynajmniej do czasu otrzymania wyniku badania bakteriologicznego. Inne objawy infekcji to: nadmierne zmęczenie, bóle mięśni, dreszcze, bóle głowy, wymioty, biegunka i ból brzucha. Objawy te mogą wskazywać na obecność infekcji, nawet jeśli nie masz gorączki. Skontaktuj się ze swoim lekarzem, jeżeli zauważysz u siebie takie
objawy. Regularnie mierz temperaturę zawsze, gdy zauważysz u siebie objawy infekcji. Jeżeli nie jesteś pewny, czy występujące objawy wskazują na infekcję, skontaktuj się z lekarzem w celu uzyskania zaleceń.
Co powinienem/powinnam zrobić, gdy mam gorączkę?
Jeśli temperatura u Ciebie wynosi 38,3˚C lub więcej, powinieneś:
- Natychmiast zgłosić się do lekarza (nawet jeżeli zażywasz antybiotyk);
- Poinformować lekarza, że nie masz prawidłowo funkcjonującej śledziony;
- Podać wszystkie objawy (szczególnie objawy wymienione powyżej);
- Mieć wykonaną morfologię i badanie bakteriologiczne krwi na obecność bakterii;
- Otrzymać silny antybiotyk (zastrzyk dożylny lub domięśniowy) przynajmniej do czasu poznania wyniku badania bakteriologicznego krwi.
Czy mogę cokolwiek zrobić, aby zapobiec infekcjom?
Szczepienia: szczepienia mogą zminimalizować ryzyko poważnych infekcji. Zalecamy szczepienie przeciw pneumokokom, meningokokom i Hib (Haemophilus influenzae typ B). Sprawdź ze swoim lekarzem prowadzącym, czy byłeś szczepiony tymi szczepionkami i czy potrzebujesz dawki przypominającej. Dawka przypominająca szczepionki przeciw pneumokokom powinna być podana po co najmniej 5 latach od pierwszego szczepienia. Obecnie dostępne są dwa rodzaje szczepionki przeciw pneumokokom (skoniugowana i polisacharydowa), zastosowanie obu tych szczepionek daje lepszą ochronę niż pojedyncze szczepienie. Sprawdź ze swoim lekarzem, czy zostałeś odpowiednio zaszczepiony, jeżeli nie, umów się na wizytę, aby uzupełnić dawki. Zalecamy również zaszczepienie się przeciwko grypie co rok, aby zmniejszyć ryzyko infekcji bakteryjnej, która może być powikłaniem w przebiegu grypy. Jest bardzo ważne, abyś wiedział, że nawet jeśli zostałeś zaszczepiony, istnieje ryzyko infekcji, gdyż szczepionki nie chronią w 100% przed zachorowaniem.
Antybiotyki: Niektórzy lekarze zalecają profilaktyczne codzienne stosowanie antybiotyku, np. penicyliny, w nadziei że to pozwoli uniknąć poważnej infekcji bakteryjnej. Lekarze mogą wypisać receptę, abyś miał dostępny antybiotyk w każdej chwili, gdy pojawią się objawy infekcji. W innych przypadkach dostaniesz receptę tylko wtedy, gdy udajesz się w podróż do miejsc, gdzie będzie utrudniony dostęp do opieki medycznej. Zażycie antybiotyku może być też konieczne przed planowanymi zabiegami, np. stomatologicznymi. Pamiętaj, że bez względu na to, czy zażywasz antybiotyk czy nie, jeżeli wystąpią takie objawy jak gorączka, dreszcze lub inne wskazujące na poważną chorobę, natychmiast musisz zgłosić się po pomoc do lekarza. Opóźnienie wizyty u lekarza nawet tylko o kilka godzin może być dla Ciebie bardzo niebezpieczne, ponieważ jeżeli jest to infekcja bakteryjna, Twój stan zdrowia może bardzo szybko ulec pogorszeniu.
Inne zalecenia
Ponieważ nie masz prawidłowo funkcjonującej śledziony, istnieje u Ciebie zwiększone ryzyko wystąpienia takich zakażeń jak:
Malaria: Jeżeli podróżujesz do krajów, gdzie występuje malaria, zachowaj szczególną ostrożność. Przed podróżą poproś lekarza o leki przeciw malarii. Podczas podróży używaj środków chroniących przed komarami (repelenty) i innych zabezpieczeń, jak siatki i odzież ochronna.
Ukąszenia/ugryzienia przez zwierzę lub człowieka: Mogą powodować poważne infekcje bakteryjne. Jeżeli w wyniku ugryzienia masz ranę, natychmiast musisz zgłosić się po pomoc medyczną, żeby rozpocząć leczenie antybiotykiem.
Kleszcze: Osoby bez prawidłowo funkcjonującej śledziony mają zwiększone ryzyko wystąpienia zakażenia spowodowanego przez pierwotniaka z rodzaju Babesia (babeszjoza), który jest przenoszony przez kleszcze. Kleszcze te są najczęściej spotykane w północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i w niektórych krajach Europy. (Uwaga: nie jest to ten sam drobnoustrój, który powoduje chorobę z Lyme – boreliozę). Wychodząc na zewnątrz w miejscach występowania kleszczy używaj odzieży ochronnej i środków przeciwko kleszczom (repelenty). Jeżeli zostaniesz ukąszony przez kleszcza na obszarach gdzie występuje Babesia, usuń kleszcza i skontaktuj się z lekarzem w celu ustalenia dalszego postępowania.
W jaki sposób służby medyczne zostaną poinformowane o tym, że nie mam prawidłowo funkcjonującej śledziony?
Upewnij się, że Twoi lekarze, stomatolodzy i inny personel medyczny ma informację, że nie masz prawidłowo funkcjonującej śledziony. Powinieneś nosić plakietkę z ostrzeżeniem medycznym (na ręce lub na szyi) – na wypadek gdybyś potrzebował natychmiastowej pomocy, a nie byłoby z Tobą kontaktu, żeby udzielający Ci pomocy medycznej wiedzieli, że nie masz śledziony.
Zalecamy również, żebyś nosił w portfelu kartkę, na której zapisane będą zalecenia dla służb medycznych jak postępować z gorączkującą osobą, która nie ma prawidłowo funkcjonującej śledziony.
Plik możesz pobrać tutaj.
Autorzy: Teresa Sweeney, RN, MSN, CPNP, St. Jude Children’s Research Hospital, Memphis, TN: i Wendy Landier, PhD, CPNP, Children’s Hospital of Alabama, Birmingham, AL.
Weryfikacja: Smita Bhatia, MD, MPH; Julie Blatt, MD; Melissa M. Hudson, MD, Kevin C. Oeffinger, MD; Lise Yasui; Lisa Bashore, PhD, RN, CPNP, CPON i COG Late Effects Commettee.
Tłumaczenie: Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland.
Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.
Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.