Co to jest zaćma?

Zaćma (inaczej: katarakta) jest zmętnieniem normalnie przejrzystej soczewki oka. Rozwija się powoli, ale w miarę postępowania zmętnienia soczewki, wzrok może ulec pogorszeniu.

W jaki sposób zaćma upośledza wzrok?

Oczy są niezwykłymi narządami, zdolnymi przetworzyć światło w impulsy nerwowe, które są następnie przekazywane do mózgu, gdzie dochodzi do właściwej percepcji obrazu. Światło dostaje się do oka przechodząc przez warstwę przezroczystej tkanki zwanej rogówką. Rogówka załamuje i skupia światło, a także kieruje je dalej przez otwór w oku zwany źrenicą. Źrenica kontroluje ilość światła dostającego się do oka. Za źrenicą znajduje się soczewka, która skupia światło na siatkówce, błonie umiejscowionej na tylnej ścianie oka. Komórki nerwowe siatkówki przetwarzają światło w impulsy elektryczne i przesyłają je przez nerw wzrokowy do mózgu, gdzie obraz jest postrzegany. Jeśli soczewka oka mętnieje z powodu zaćmy, obraz przekazywany do siatkówki staje się rozmyty.


Częstymi objawami zaćmy są:

  • Bezbolesne rozmycie widzenia
  • Nadwrażliwość na światło i blask
  • Podwójne widzenie w jednym z oczu
  • Złe widzenie o zmroku
  • Zaburzenie postrzegania kolorów (kolory stają się płowe i żółtawe)
  • Konieczność częstej wymiany szkieł w okularach lub soczewek kontaktowych

Które terapie przeciwnowotworowe zwiększają ryzyko rozwoju zaćmy?

Niektóre leki, w tym:

  • Busulfan
  • Kortykosteroidy, np. prednizon i daksametazon

Radioterapia następujących obszarów ciała:

  • Oko wraz z otaczającymi je tkankami (oczodół)
  • Głowa lub mózg
  • Radioterapia całego ciała (TBI – ang. total body irradiation)

Ryzyko wystąpienia zaćmy zwiększają:

  • Wyższa dawka radioterapii
  • Częste narażenie na działanie promieni słonecznych
  • Upływ czasu (im dłuższy czas, jaki upłynął od zakończenia leczenia, tym większe ryzyko)

Jakie zaleca się badania profilaktyczne?

  • Podstawowe badanie okulistyczne w ramach standardowej kontroli jeden raz w roku
  • Wizyta u specjalisty (okulisty lub optometrysty) celem pełnego badania oka jeden raz w roku w przypadku
    osób po:
    - radioterapii całego ciała (TBI – ang. total body irradiation)
    - radioterapii głowy, mózgu lub oczu 
    - leczeniu guza oka

 Dokument w formacie pdf można pobrać tutaj.

Jak leczy się zaćmę?

Nie każda postać zaćmy wymaga leczenia. W wielu przypadkach okulista może przez wiele lat prowadzić szczegółową obserwację wzroku i zalecić leczenie jedynie w przypadku zaistnienia takiej konieczności. Jedynym dostępnym sposobem leczenia zaćmy jest chirurgiczne usunięcie soczewki i zastąpienie jej soczewką sztuczną. Obecnie zabieg ten jest procedurą niskiego ryzyka wykonywaną ambulatoryjnie (w Polsce również w warunkach
„szpitala jednego dnia” – przyp. tłum. i red.) i zwykle pozwala w pełni poprawić ostrość wzroku.

Jak dbać o dobry stan oczu?

  • Używaj okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV w przypadku narażenia na mocne świtało słoneczne.
  • Stosuj odpowiednią ochronę oczu w trakcie uprawiania sportu. W doborze odpowiedniej ochrony oczu powinien pomóc wykwalifikowany personel.
  • Unikaj zabawek o ostrych krawędziach, ze sterczącymi lub wystrzeliwanymi elementami.
  • Nigdy nie bierz udziału w zabawach z wszelkiego rodzaju fajerwerkami lub zimnymi ogniami, aby uniknąć przypadkowego urazu oka.
  • Zachowaj ostrożność podczas używania szkodliwych środków chemii gospodarczej.
  • Stosuj ochronę oczu podczas używania kosiarek, podkaszarek lub elektrycznych pił do żywopłotu, a także podczas majsterkowania w warsztacie.
  • W przypadku urazu oka niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

____________________________________________________________________________

Autorzy: Teresa Sweeney, RN, MSN, CPNP ® , St. Jude Children’s Research Hospital, Memphis, TN; i Wendy
Landier, PhD, CPNP, Children’s Hospital of Alabama, Birmingham, AL.
Weryfikacja: Lisa Bashore, PhD, RN, CPNP, CPON ® ; i Joan Darling, PhD.
Tłumaczenie : Ewa Matyasik (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland; Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland.
Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.
Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.