Jak funkcjonuje układ pokarmowy?

UP (zwany też układem trawiennym) to grupa narządów, w których odbywa się trawienie pokarmów, które spożywamy. Pozwala to organizmowi wykorzystać pożywienie do budowy i odżywiania komórek i zapewnia energię.

Jakie problemy z UP mogą pojawić się po leczeniu?

Rodzaj problemów dotyczących UP zależy od przebytego leczenia. Głównie są to problemy związane z zabiegami chirurgicznymi i napromienianiem, uzależnione od lokalizacji zabiegu chirurgicznego oraz pola i dawki napromieniania.

  • Niedrożność jelit – ryzyko jest wyższe u osób, które przebyły zabieg chirurgiczny i napromienianie w obrębie jamy brzusznej.
  • Zwężenie przełyku (bliznowacenie i zwężenie przewodu doprowadzającego jedzenie z ust do żołądka) – zazwyczaj jest wynikiem napromieniania i może być przyczyną problemów z przełykaniem.
  • Kamienie żółciowe (złogi cholesterolu i soli wapnia, które tworzą się w pęcherzyku żółciowym i przewodach żółciowych) - ryzyko wzrasta u osób, które miały napromienianą jamę brzuszną.
  • Zwłóknienie lub marskość wątroby (bliznowacenie wątroby) – ryzyko wzrasta u osób, które przebyły napromienianie jamy brzusznej lub mają przewlekłe zapalenie wątroby.
  • Przewlekłe zapalenie jelit – (stan zapalny jelit z dolegliwościami bólowymi brzucha i przewlekłą biegunką) – ryzyko wzrasta u osób, które przebyły napromienianie jamy brzusznej I miednicy.
  • Rak jelita grubego – ryzyko wzrasta u osób, które przebyły napromienianie jamy brzusznej i miednicy (zobacz artykuł „Rak jelita grubego: czy jesteś zagrożony?”).

Jaki rodzaj leczenia zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu pokarmowego?

  • Zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej i miednicy
  • Napromienianie
    - Szyi
    - Klatki piersiowej
    - Jamy brzusznej
    - Miednicy
    - Kręgosłupa (szyjnego, piersiowego, lędźwiowego, krzyżowego)
  • Inne czynniki ryzyka
    - Bliznowacenie jelit w przeszłości
    - Niedrożność jelit w przeszłości
    - Przewlekła choroba przeszczep przeciw gospodarzowi w obrębie jelit
    - Rak jelita grubego lub rak przełyku występujący u członków rodziny
    - Kamica pęcherzyka żółciowego występująca u członków rodziny
    - Palenie papierosów

Jakie mogą być objawy zaburzeń przewodu pokarmowego?

  • Przewlekły kwaśny refluks (zgaga)
  • Trudności lub ból podczas przełykania
  • Przewlekłe nudności i wymioty
  • Ból brzucha
  • Przewlekła biegunka
  • Przewlekłe zaparcia
  • Czarne, smoliste stolce lub krew w stolcu
  • Utrata masy ciała
  • Zmiana apetytu
  • Wzdęcia/ uczucie wzdętego brzucha
  • Żółtaczka/żółte białkówki oczu, żółta skóra

Jeżeli zauważysz którykolwiek z tych objawów, skonsultuj się z lekarzem. Objawy, które pojawiają się nagle i mają duże nasilenie (np. nagły ból brzucha i wymioty), mogą wskazywać na poważny problem (np. niedrożność jelit) i wymagają natychmiastowej pomocy lekarza.

Jakie badania przesiewowe są wykonywane w celu wykrywania problemów z przewodem pokarmowym?

Badania przesiewowe mające na celu wykrywanie problemów z przewodem pokarmowym, w tym badanie fizykalne, powinny być przeprowadzane przez specjalistę. Czasami potrzebne jest wykonanie zdjęcia radiologicznego, badania krwi, badania stolca na krew utajoną. Przy podejrzeniu kamieni żółciowych lub problemów z pęcherzykiem żółciowym konieczne będzie badanie ultrasonograficzne. Czasami niezbędne jest badanie jelita grubego (kolonoskopia) lub endoskopowe badanie przełyku.

Co można zrobić aby zapobiec problemom z układem pokarmowym?

  • Opracuj plan zdrowego odżywiania uwzględniając następujące zalecenia:
    - Wybieraj różnorodne produkty ze wszystkich grup.
    - Jedz codziennie 5 lub więcej porcji owoców i warzyw, łącznie z cytrusami, zielonymi i żółtymi warzywami.
    - Gdy pijesz soki, wybieraj te, które zawierają 100% owoców lub warzyw i wypijaj nie więcej niż 1 litr soku dziennie.
    - Jedz produkty zawierające dużo błonnika, takie jak pełnoziarniste pieczywo, ryż, makaron i płatki. Unikaj produktów z dużą zawartością cukru (takich jak cukierki, słodzone płatki i napoje gazowane).
    - Robiąc zakupy wybieraj świeże owoce i warzywa, produkty o niskiej zawartości tłuszczu i pełnoziarniste.
    - Zmniejsz ilość tłuszczu w posiłkach przez pieczenie, duszenie i gotowanie, nie jedz smażonych potraw.
    - Ogranicz spożycie czerwonego mięsa zastępując je rybami, mięsem z kurczaka i indyka lub fasolą. Jeżeli jesz mięso, wybieraj cieńsze i mniejsze kawałki.
    - Ogranicz smażone i tłuste jedzenie, takie jak frytki, chipsy, burgery i pizzę.
    - Wybieraj półtłuste mleko i produkty mleczne.
    - Unikaj solonego, wędzonego, grillowanego i konserwowanego jedzenia.
    - Jedz produkty bogate w wapń, takie jak mleko, jogurty i ciemnozielone warzywa.
  • Unikaj nawyków sprzyjających powstawaniu nowotworów
    - Nie pal i nie używaj wyrobów tytoniowych.
    - Unikaj biernego palenia, jeśli to możliwe.
  • Jeżeli pijesz alkohol, zachowaj umiar
    - Osoby pijące dużo (osoby, które piją 2 lub więcej drinków/mocnego alkoholu dziennie) szczególnie te, które jednocześnie palą, są szczególnie narażone na nowotwory lub inne choroby przewodu pokarmowego.
    - Ograniczenie spożywania alkoholu może zmniejszyć ryzyko tych chorób.

Plik możesz pobrać tutaj.

 

Autorzy: Sharon M. Castellino, MD, MSc, Children’s Healthcare Atlanta – Egleston, Atlanta, GA i Sheila Shope, RN, FNP, St. Jude Children’s Research Hospital, Memphis, TN.
Weryfikacja: Jacqueline N. Cassilas , MD, Melissa M. Hudson, MD; Wendy Landier, PhD, CPNP i Joan Darling, PhD
Tłumaczenie: Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland.
Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.
Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.