Jak są zbudowane i jak działają płuca?

Płuca przekazują tlen pozyskany z wdychanego powietrza do krwi, która transportuje go do wszystkich tkanek organizmu. Płuca usuwają również z krwi dwutlenek węgla, który jest produktem przemian zachodzących w komórkach organizmu. Tlen przedostaje się do krwi przechodząc z maleńkich woreczków powietrznych (pęcherzyki płucne) do małych naczyń krwionośnych (naczyń włosowatych) otaczających każdy woreczek powietrzny. Kiedy dojdzie do uszkodzenia lub bliznowacenia pęcherzyków płucnych, zmniejszona zostaje powierzchnia, przez którą tlen dostaje się do krwiobiegu, wskutek czego do krwi dociera mniej tlenu. Konieczne staje się przyspieszenie oddechu, aby zapewnić dostarczenie odpowiedniej ilość tlenu do krwi. Może również dojść do uczucia braku tchu. Zaburzenia funkcjonowania płuc mogą być także wywołane stanem zapalnym (obrzękiem) dróg oddechowych lub zwiększeniem wydzielania śluzu spowodowanym podrażnieniem lub zakażeniem. Towarzyszą temu objawy takie jak: kaszel, świszczący oddech, ból w klatce piersiowej, spłycony oddech.

Czy jestem w grupie ryzyka zaburzeń funkcjonowania płuc?

Jeśli w leczeniu nowotworu zastosowano u Ciebie którykolwiek z wymienionych poniżej czynników, to możesz być w grupie ryzyka wystąpienia zaburzeń funkcjonowania płuc:

  • Bleomycyna (zapoznaj się również z materiałem „Ostrzeżenia dotyczące bleomycyny”);
  • Karmustyna (znana także jako BCNU);
  • Lomustyna (znana także jako CCNU);
  • Busulfan;
  • Radioterapia klatki piersiowej lub dołu pachowego;
  • Całkowite napromienianie ciała (TBI – ang. total body irradiation);
  • Zabiegi chirurgiczne w obrębie klatki piersiowej i płuc (nie dotyczy to procedury założenia cewnika centralnego typu Hickman, Broviac lub port naczyniowy);
  • Wystąpienie przewlekłej postaci choroby przeszczep przeciwko dawcy (GVHD – ang. graft versus host disease), będącej powikłaniem po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych od dawcy niespokrewnionego (przeszczep allogeniczny).

Stosowanie w leczeniu nowotworów dziecięcych cytostatyków z grupy antracyklin, takich jak daunorubicyna, doksorubicyna i idarubicyna, zwłaszcza w połączeniu z bleomycyną, BCNU, CCNU lub radioterapią, może powodować uszkodzenie serca i przyczyniać się do zaburzeń funkcjonowania płuc.

Pozostałe czynniki, które mogą zwiększać u Ciebie ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcjonowania płuc:

  • Leczenie przeciwnowotworowe we wczesnym dzieciństwie;
  • Infekcje płuc, astma lub inne schorzenia płuc w wywiadzie;
  • Palenie tytoniu lub narażenie na biernie palenie;
  • Inhalowanie wziewnych środków odurzających, np. palenie marihuany.

Jakie problemy mogą wystąpić?

Powikłania, które mogą wystąpić, to: bliznowacenie płuc (włóknienie płuc), nawracające infekcje płuc (na przykład przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli lub nawracające zapalenia płuc), zapalenie śródmiąższowe płuc i dróg oddechowych o małym rozmiarze wewnątrz płuc (zaciskające zapalenie oskrzelików), a także pękanie ścieńczałych pęcherzyków płucnych oraz pogrubienie i zamknięcie dróg oddechowych wewnątrz płuc (restrykcyjne/obturacyjne choroby płuc)

Jakie są objawy uszkodzenia płuc?

Do objawów uszkodzenia płuc należą: spłycenie oddechu, częsty kaszel i/lub świszczący oddech, ból w klatce piersiowej, a także częste infekcje płuc, takie jak zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc. Męczliwość oraz spłycenie oddechu przy umiarkowanym wysiłku (nietolerancja wysiłku) bywa czasem wczesnym objawem uszkodzenia płuc.

Jakie badania są zalecane?

  • Podstawowe badanie lekarskie jeden raz w roku;
  • Badanie czynności płuc (w tym badanie zdolności dyfuzji gazów w płucach – DLCO [DLCO – ang. diffusion lung capacity for carbon monoxide] oraz spirometria) mogące wykazać nieprawidłowości nieujawnione w podstawowym badaniu lekarskim. Rekomenduje się przeprowadzenie tych badań przynajmniej raz (co najmniej dwa lata po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego). Na podstawie wyników tych badań lekarz prowadzący może zdecydować o dalszej diagnostyce.

Czy są jakieś specjalne działania profilaktyczne, które powinnam/powinienem podjąć?

Jeśli otrzymałaś/eś którekolwiek leczenie spośród wymienionych powyżej, powinnaś/powinieneś:

  • Zaszczepić się przeciw pneumokokom (bakteriom powodującym zapalenie płuc);
  • Szczepić się przeciw grypie raz do roku;
  • Unikać nurkowania z aparatem powietrznym, zanim przeprowadzone zostaną wszystkie badania specjalistyczne i lekarz pulmonolog (specjalista chorób płuc) wyrazi zgodę na nurkowanie.

Co mogę zrobić aby zapobiegać problemom płucnym?

  • Jeśli nie palisz papierosów, NIE ZACZYNAJ TEGO ROBIĆ;
  • Jeśli palisz papierosy, RZUĆ PALENIE! Rzucenie palenia jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na zachowanie zdrowia;
  • Unikaj biernego palenia;
  • Regularnie bądź aktywna/y fizycznie;
  • Unikaj inhalacji wziewnych środków odurzających, np. palenia marihuany;
  • Unikaj wdychania toksycznych substancji chemicznych, rozpuszczalników oraz farb;
  • Przestrzegaj wszystkich zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscu zatrudnienia (np. używanie filtrów w wentylacji w miejscach, gdzie jest to wymagane). Składaj zawiadomienia o przypadkach zaniedbań do Inspektoratu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (IBHP).

Gdzie palacz papierosów może szukać pomocy w rzuceniu palenia?

Najlepszego wsparcia w rzucaniu palenia może udzielić rodzina, przyjaciele oraz lekarz prowadzący. Jeśli masz dostęp do internetu, możesz znaleźć wsparcie korzystając ze sprawdzonych stron internetowych (adresy w artykule PDF).

W Polsce informacje na temat pomocy w rzuceniu palenia można znaleźć na stronie jakrzucicpalenie.pl.

Pobierz plik w całości tutaj.

Autorzy: Charlene Maxen, RN, CNP, CPON®, Childrens Hospital Medical Center of Akron, Akron, OH; i Sarah E. Friebert, MD, Childrens Hospital Medical Center of Akron, Akron, OH.
Weryfikacja treści merytorycznej: Melissa M. Hudson, MD; Debra L. Friedman, MD; John R. Mussman, JD; Neyssa Marina, MD; Wendy Landier, PhD, CPNP; Kevin C. Oeffinger, MD; i Johanne Soucy, RN, BSN.
Tłumaczenie: Ewa Matyasik (parent of a child with neoplastic disease), „KOLIBER" Charity Association, Krakow, Poland; Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland.
Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.
Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.