Co to jest osteonekroza?

Osteonekroza to schorzenie spowodowane czasowym lub trwałym brakiem dopływu krwi do kości. Krew dostarcza do kości niezbędne składniki odżywcze i tlen. Jeśli dopływ krwi do kości jest zaburzony (zakłócony), tkanka kostna (osteo) obumiera (następuje martwica, czyli inaczej nekroza). Może to osłabiać kość i ostatecznie doprowadzić do zapadnięcia się jej struktury. Jeżeli ma to miejsce w pobliżu stawu, może doprowadzić do zniekształcenia powierzchni stawowej, powodując ból i stan zapalny. Osteonekroza jest również nazywana martwicą jałową kości lub „AVN” (AVN – ang. avascular necrosis), „martwicą aseptyczną” i „martwicą niedokrwienną kości”.

Osteonekroza może wystąpić w każdej kości, ale najczęściej dotyczy końców (nasad) kości długich, takich jak kość udowa, co powoduje problemy z biodrami i kolanami. Inne częste umiejscowienia, to kości ramion, barków i kostek. Osteonekroza może wystąpić w pojedynczej kości, ale najczęściej występuje w kilku kościach jednocześnie (osteonekroza wieloogniskowa).

Osteonekroza może czasami prowadzić do niepełnosprawności; zależy to od tego, która część układu kostnego została zaatakowana, jak duży obszar obejmuje martwica i w jakim stopniu kości mają zdolność do samoodbudowy. W zdrowych kościach proces niszczenia i odbudowy następuje w sposób ciągły. Proces ten powoduje, że kości są mocne. Osteonekroza występuje, gdy rozpad kości następuje szybciej niż jej odbudowa. Jeśli choroba postępuje, może prowadzić do bólu i zapalenia stawów.

Jakie są czynniki ryzyka osteonekrozy?

Kortykosteroidy (takie jak prednizon i deksametazon) podawane podczas leczenia nowotworu mogą wpłynąć na stan kości i naczyń krwionośnych powodując wystąpienie osteonekrozy. Osoby, które przebyły przeszczepienie komórek krwiotwórczych (szpiku kostnego, krwi pępowinowej lub komórek macierzystych krwi obwodowej) są także zagrożone wystąpieniem osteonekrozy. Inne czynniki zwiększające ryzyko osteonekrozy u osób po leczeniu kortykosteroidami lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, to m.in. wysokie dawki radioterapii kości utrzymujących pionową postawę ciała, radioterapia prowadzona dawniej stosowanymi metodami (sprzed 1970 roku), leczenie w okresie dojrzewania lub niedługo po jego zakończeniu, chorowanie na anemię sierpowatokrwinkową, otrzymanie napromieniania całego ciała (TBI, ang. total body irradiation), przebycie allogenicznego (otrzymanego od innej osoby, nie od siebie samego) przeszczepienia, długotrwałe leczenie kortykosteroidami z powodu przewlekłej choroby przeszczep przeciw biorcy będącej następstwem transplantacji komórek krwiotwórczych. Do rozwoju osteonekrozy dochodzi najczęściej w trakcie leczenia choroby nowotworowej, ale czasami występuje także po jego zakończeniu.

Plik możesz pobrać tutaj.

 

Jakie są objawy osteonekrozy?

We wczesnym etapie osteonekrozy mogą nie występować żadne objawy. Jednakże wraz z postępem choroby, u większości osób z osteonekrozą pojawia się ból stawów. Początkowo ból może być odczuwany tylko przy przenoszeniu obciążania na dotkniętą chorobą kość lub staw. Wraz z progresją choroby, objawy mogą pojawiać się nawet w spoczynku. Ból może rozwijać się stopniowo, a jego nasilenie może wahać się od łagodnego do ciężkiego. Jeżeli postęp choroby doprowadzi do zapadnięcia się kości i otaczających powierzchni stawowych, ból może wzrosnąć znacząco i może stać się na tyle silny, by ograniczyć możliwość wykonywania ruchów w stawie. Czas pomiędzy pojawieniem się pierwszych objawów osteonekrozy a wystąpieniem utraty funkcji stawu jest inny dla różnych osób i może wynosić od kilku miesięcy do lat

Jak diagnozuje się osteonekrozę?

Zdjęcie radiologiczne (RTG) jest z reguły pierwszym badaniem wykonywanym przy podejrzeniu osteonekrozy. Pomaga ono odróżnić osteonekrozę od innych przyczyn bólu kości, takich jak złamanie. We wczesnej fazie choroby zdjęcie RTG może wyglądać prawidłowo, więc w celu ustalenia diagnozy mogą być konieczne inne badania. Po potwierdzeniu diagnozy, a także w późniejszych etapach choroby, zdjęcia RTG są przydatne w monitorowaniu przebiegu schorzenia. Rezonans magnetyczny (MRI) jest jednym z najbardziej przydatnych narzędzi w diagnostyce osteonekrozy, ponieważ jest on w stanie wykryć chorobę już na wczesnym etapie, kiedy nie występują jeszcze objawy. Czasami wykonywana jest także scyntygrafia kości. Jej zaletą jest to, że jeden obraz może równocześnie pokazać wszystkie regiony w ciele dotknięte osteonekrozą. Jednakże badanie to nie wykrywa choroby w jej najwcześniejszej fazie. Z kolei tomografia komputerowa (CT) dostarcza trójwymiarowego obrazu kości i może być przydatna w ocenie rozległości uszkodzeń. Procedury chirurgiczne, jak biopsja kości, są w stanie jednoznacznie potwierdzić osteonekrozę, jednak nie są one rutynowo przeprowadzane.

 

 

 

_______________________________________________________

Przygotowane przez: Katherine Myint-Hpu, MSN, MPH, PNP, National Institutes of Health Clinical Center, Washington, DC, na podstawie „Health Topics: Questions and Answers about Avascular Necrosis” National Institute of Arthritis and Musculosceletal and Skin Diseases” January 2001 i „Avascular Necrosis – Do You Know” – St .Jude Children’s Hospital (za zgodą)

Weryfikacja: Neyssa Marina, MD; Joan Darling, PhD; Melissa M. Hudson, MD; Smita Bhatia , MD i Sarah Bottomley, MN, RN, CPNP, CPON.

Tłumaczenie: Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland; Wojciech Kowalczyk, Student Scientific Group of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.

Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.

Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.

Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.