Jednym z tych odległych następstw leczenia onkologicznego jest upośledzenie i/lub utrata płodności, co może mieć negatywne skutki na przyszłe życie ozdrowieńców. Z tego powodu ważne jest, aby u dziecka, które leczone będzie onkologicznie przeanalizować ryzyko upośledzenia płodności pod wpływem prowadzonej terapii, uwzględniając zarówno planowaną chemioterapię, jak i radioterapię, a następnie zaproponować odpowiednie dla wieku metody zabezpieczenia płodności. Ważne, aby to pacjent i/lub jego opiekunowie mogli podjąć świadomie decyzję dotyczącą ew. zabezpieczenia płodności (krioprezerwacja).
Z tego powodu warto, aby działania podjęte w ramach tzw. oncofertility były efektem współpracy zespołu multidyscyplinarnego, obejmującego onkologa, ginekologa/androloga, endokrynologa i specjalistę ds. reprodukcji, aby wybrać najbardziej odpowiednią metodę ochrony płodności dostosowaną do indywidualnej sytuacji pacjenta. U nastoletnich chłopców, będących w okresie dojrzewania, proponuje się zabezpieczenie nasienia, jednak do niedawna takie możliwości nie były łatwo dostępne dla dziewcząt. Obecnie, dzięki nowoczesnym metodom, takim jak zamrożenie komórek jajowych lub tkanki jajnika możliwe stało się zachowanie szansy na macierzyństwo w przyszłości.
Bardzo więc cieszy inicjatywa podjęta w Szpitalu Klinicznym im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, gdzie wdrożono program zabezpieczenia płodności metodą krioprezerwacji tkanki jajnikowej (OTC) u pacjentek pediatrycznych z wysokim ryzykiem utraty płodności z powodu leczenia onkologicznego lub uwarunkowań genetycznych (np. zespół Turnera).
Interdyscyplinarny zespół specjalistów z dziedzin:
- onkologii (prof. Katarzyna Derwich, prof. Patrycja Marciniak-Stępak),
- endokrynologii (dr Zofia Kolesińska, prof. Marek Niedziela),
- ginekologii (dr hab. Karina Kapczuk),
- chirurgii dziecięcej (prof. Przemysław Mańkowski, prof. Patrycja Sosnowska-Sienkiewicz, dr Paweł Wawrzaszek, lek Wojciech Piotrowicz)
wypracował standardy (zgoda Komisji Bioetycznej nr 950/21) i przeprowadził wspomnianą procedurę OTC u 6 dziewczynek w wieku od 15 miesięcy do 9 lat, w tym 3 pacjentek onkologicznych.
Podziękowania kierowane są do Kliniki Invimed Europejskie Centrum Macierzyństwa w Warszawie (szczególne podziękowania dla embriologa mgr Jacka Kamody) oraz Fundacji Pomocy Dzieciom z Chorobami Nowotworowymi za nieocenione wsparcie i współpracę.
Na podstawie:
- Yang EH, Strohl HB, Su HI. Fertility preservation before and after cancer treatment in children, adolescents, and young adults. Cancer. 2024 Feb 1;130(3):344-355,
- Duffin K, Howie R, Kelsey TW, et al. Long-term follow-up to assess criteria for ovarian tissue cryopreservation for fertility preservation in young women and girls with cancer. Hum Reprod. 2023 Jun 1;38(6):1076-1085,
- Pawłowski P, Ziętara KJ, Michalczyk J, et al., Fertility Preservation in Children and Adolescents during Oncological Treatment-A Review of Healthcare System Factors and Attitudes of Patients and Their Caregivers. Cancers (Basel). 2023 Sep 2;15(17).