Mięsaki wywodzą się z embrionalnej tkanki mezenchymalnej i neuroektodermalnej, która różnicuje się w kierunku mięśni prążkowanych i mięśni gładkich, tkanki włóknistej, powięzi i wiązadeł, a zatem – mogą pojawić się w każdej części ciała. Dzielą się na mięsaki tkanek miękkich, które rozwijają się w mięśniach, powięziach lub tłuszczu oraz mięsaki kości (osteosarcoma, mięsak Ewinga, chondrosarcoma), które najczęściej zlokalizowane są w obrębie głowy i szyi, w układzie moczowo-płciowym, jamie brzusznej czy w kończynach.

Objawy mięsaków

Charakterystycznym objawem mięsaka jest guz w miejscu występowania tkanki mięśniowej, ale może również objawić się w postaci wybrzuszenia w tkankach miękkich i przypominać obrzęk lub krwiak. Zmianie nie zawsze towarzyszy ból, a początkowe stadia rozwoju mogą przebiegać bezboleśnie. Jeśli się pojawi, nie ustępuje, nawet pomimo zastosowanego leczenia objawowego W przypadku mięsaków kości typowy jest ból wzmagający się podczas aktywności fizycznej bądź snu. Do innych, mniej specyficznych objawów mięsaków należą:

• Zaburzenia ruchomości kończyny (np. utykanie, sztywność, ograniczenie zakresu ruchu), szczególnie jeśli nie mają związku z urazem,
• Zmiany w funkcjonowaniu narządów (np. zaburzenia widzenia, trudności z oddawaniem moczu lub stolca), jeśli guz zlokalizowany jest w pobliżu narządów wewnętrznych lub struktur nerwowych,
• Brak energii,
• Zmęczenie,
• Spadek apetytu lub nieuzasadniona utrata masy ciała,
• Złamania niewspółmierne do odniesionego urazu.

Jakie działania profilaktyczne może podjąć rodzic?

Czujność rodziców odgrywa kluczową rolę w profilaktyce. Pomimo tego, że mięsaki należą do grupy chorób rzadkich, nie należy ignorować pierwszych objawów. Szybkie zauważenie występujących nieprawidłowości może znacząco przyspieszyć diagnozę, a wraz z tym rozpoczęcie leczenia.

W trosce o bezpieczeństwo zdrowia dziecka możesz podjąć następujące kroki:

1. Wykonuj regularne badania morfologii krwi obwodowej. Badanie ma na celu potwierdzenie lub wykluczenie istniejących chorób lub infekcji oraz ocenę stanu zdrowia dziecka. Zapraszamy do zapoznania się z artykułem Jak bezstresowo pobrać dziecku krew?
2. Obserwuj ciało dziecka – podczas codziennej pielęgnacji, kąpieli czy ubierania warto zwracać uwagę na nietypowe zgrubienia, obrzęki, guzy lub zmiany asymetrii ciała. Nawet mały, niebolesny guz może być istotnym sygnałem ostrzegawczym.
3. Reaguj na zmiany w zachowaniu i ruchu dziecka – jeśli dziecko zaczyna kuleć, skarży się na ból kończyny lub pleców, unika aktywności fizycznej, warto ten stan dokładnie przeanalizować i skonsultować z lekarzem.
4. Nie bagatelizuj objawów – brak bólu nie oznacza braku poważnego problemu. Wczesne mięsaki często są bezbolesne, ale mogą się szybko rozwijać. W razie wątpliwości należy odwiedzić pediatrę.
5. Zachowuj dokumentację medyczną dziecka – wyniki badań, zdjęcia USG, rezonanse czy karty informacyjne z wizyt szpitalnych powinny być uporządkowane i łatwo dostępne. Ułatwia to diagnostykę i skraca czas oczekiwania na decyzje terapeutyczne.
6. Przygotuj się do wizyty u lekarza – zapisz niepokojące objawy, kiedy się pojawiły, jak się zmieniają, czy są związane z porą dnia, aktywnością fizyczną lub innymi czynnikami. Warto również sporządzić listę pytań do lekarza.
7. Zadbaj o regularne badania profilaktyczne – choć mięsaki nie są wykrywane rutynowo w badaniach przesiewowych, regularne kontrole u pediatry to okazja, by lekarz mógł zauważyć zmiany niezauważone wcześniej przez rodziców.
8. Dbaj o dobre relacje z dzieckiem – dzieci nie zawsze komunikują wprost ból czy dyskomfort. Dobra i pełna zaufania relacja ułatwia zauważenie subtelnych sygnałów, takich jak drażliwość, zmniejszona aktywność czy unikanie ruchu.
9. Wspieraj dziecko emocjonalnie – jeśli dochodzi do diagnostyki onkologicznej, dziecko może się bać, być zagubione. Proste, szczere rozmowy, obecność rodziców i cierpliwość pomagają mu przejść przez ten trudny czas.

Sygnały ostrzegawcze

Niektóre objawy dostrzeżone u dziecka mogą wydawać się niegroźne, ale w kontekście chorób nowotworowych mogą być sygnałami ostrzegawczymi. Oto lista symptomów, które powinny skłonić do pilnej konsultacji z lekarzem:

• Każda zmiana guzkowa, która utrzymuje się dłużej niż 2-3 tygodnie, szczególnie jeśli wykazuje tendencję do wzrostu,
• Guzy niebolesne, ale powiększające się lub twarde w dotyku,
• Brak poprawy stanu miejscowego po leczeniu przeciwzapalnym lub antybiotykoterapii (np. podejrzenie infekcji, która nie ustępuje),
• Objawy nawracające lub pogarszające się, np. ból, który mimo leczenia nasila się z czasem lub pojawia się cyklicznie,
• Objawy ogólne, takie jak przewlekłe zmęczenie, nieuzasadniona utrata masy ciała, podwyższona temperatura ciała utrzymująca się bez wyraźnej infekcji,
• Trudności w poruszaniu kończyną, asymetria ruchów, sztywność mięśni,
• Zaburzenia funkcjonowania narządów, szczególnie gdy pojawiają się nagle i nie mają innego wytłumaczenia (np. zaburzenia widzenia, wypróżniania, oddawania moczu).

W przypadku pojawienia się choćby jednego z powyższych objawów, szczególnie jeśli utrzymuje się on długo lub się nasila, konieczna jest szybka konsultacja pediatryczna.

Im bardziej rozprzestrzeniona jest choroba, tym szanse na całkowite wyleczenie maleją. Dlatego tak ważne jest wczesne zdiagnozowanie mięsaka, ponieważ leczenie chirurgiczne może prowadzić do całkowitego wyzdrowienia i wyeliminowania konieczności stosowania chemioterapii i radioterapii.

Zapraszamy do zapoznania się z kalkulatorem morfologii.

Partnerzy artykułu: Fundacja DKMS oraz Fundacja Carita im. Wiesławy Adamiec.