Czy nowotwór można odziedziczyć?

„Dziedziczony nowotwór” to nie przekazywana choroba, a skłonność do zachorowania na niego. Każdy człowiek posiada geny, które mogą powodować schorzenia, ale to nie znaczy, że zawsze się aktywują. U dzieci, których najbliżsi krewni (rodzice, rodzeństwo) chorowali na określony typ nowotworu, istnieje zwiększone ryzyko zachorowania, ale nie jest to obligatoryjny czynnik. Choroby nowotworowej nie dziedziczy się po rodzicach tak jak koloru oczu czy włosów. Jeżeli ktoś z bliskich chorował na nowotwór – należy zachować czujność, a w razie wątpliwości odwiedzić poradnię genetyczną, w której można wykonać badania genetyczne. Należy pamiętać, że ryzyko wystąpienia nowotworu zależy również od stylu życia oraz środowiska. Wykształcenie prawidłowych nawyków zdrowotnych u dzieci może zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych w późniejszych latach.

Choroby nowotworowe nie są chorobą jednogenową, dlatego nie można mówić, że w ich wypadku mamy do czynienia z dziedziczną formą. Posiadanie mutacji genetycznej nie determinuje zachorowania na chorobę nowotworową, a jedynie zwiększa ryzyko wystąpienia tej choroby.

W przypadku uszkodzonego genu RB istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na siatkówczaka, ale nie jest to obligatoryjny czynnik wystąpienia tego nowotworu. Za tak zwane „dziedziczenie raka” odpowiedzialne są trzy istotne geny: onkogeny, protoonkogeny oraz geny supresorowe. Pierwszy z nich – onkogen – odpowiedzialny jest za niekontrolowany podział i mnożenie się komórek. Onkogeny powstają z mutacji protoonkogenów, które odpowiedzialne są za prawidłowe geny w każdej komórce naszego ciała. Uszkodzenie genów supresorowych w skutek mutacji powoduje upośledzenie ich funkcji, które prowadzi do tworzenia się nowotworów.

Zespoły genetyczne zwiększające ryzyko nowotworów, to:

  • zespół ataskja-teleangiektazja (zespół Louis-Bar),
  • zespół Li Fraumeni,
  • zespół Beckwitha-Wiedemana (połowiczy przerost ciała),
  • neurofibromatoza typu I (nerwiakowłókniakowatość, choroba Recklinghausena),
  • nerwiakowłókniakowatość typu 2 (NF2),
  • stwardnienie guzowate (choroba Bourneville-Pringle),
  • zespół Nijmegen,
  • zespół Edwardsa,
  • zespół Russel-Silver,
  • zespół Downa,
  • zespół Gardnera,
  • polipowatość rodzinna.

Czynniki ryzyka, które mogą prowadzić do zachorowania na nowotwory, to:

  • nadmierne opalanie bez odpowiednich filtrów UV,
  • palenie papierosów oraz cygar,
  • żucie oraz wąchanie tytoniu,
  • niewłaściwa dieta,
  • otyłość,
  • brak aktywności fizycznej,
  • kancerogenny (rakotwórczy) wpływ środowiska,
  • nadużywanie alkoholu,
  • siedzący tryb pracy.

Pamiętaj jednak, że lepiej jest zapobiegać zamiast leczyć!

Zdrowy tryb życia, oparty na regularnych ćwiczeniach i zbilansowanej diecie, pomaga zachować dobre zdrowie psychofizyczne, które jest ważne dla organizmu. Zadbaj o swoje dziecko i zapewnij mu pełnowartościowe posiłki, które wzmocnią jego organizm, zamiast mu szkodzić.

Jakie badania warto regularnie wykonywać u dziecka?

  • morfologia z rozmazem manualnym,
  • badanie ogólne moczu,
  • USG,
  • RTG klatki piersiowej,
  • badanie wzroku.

Opóźnienie rozpoznania istotnie pogarsza rokowanie. Większa świadomość i szybka reakcja to większe szanse dla Twojego dziecka! Do onkologa można zgłosić się bez skierowania od lekarza rodzinnego lub pediatry.

Wstępna diagnostyka obejmuje:

  • starannie przeprowadzony wywiad uwzględniający m.in. rodzinne predyspozycje występowania nowotworów;
  • badanie przedmiotowe polegające na: oglądaniu skóry, jamy ustnej i gardła, ocenie obwodowych węzłów chłonnych, osłuchiwaniu serca i płuc, palpacyjnym badaniu jamy brzusznej z oceną wielkości wątroby i śledziony, a także badaniu jąder u chłopców.

W razie JAKICHKOLWIEK WĄTPLIWOŚCI lub STWIERDZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI, możesz skorzystać z podstawowych, skriningowych badań diagnostycznych, obejmujących:

  • morfologię z rozmazem krwi obwodowej;
  • zdjęcie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej;
  • badanie ultrasonograficzne (USG) węzłów chłonnych obwodowych, jamy brzusznej, jąder.

Jak przygotować się do pierwszej wizyty u onkologa?

Dla większości dorosłych osób wizyty u lekarzy nie są przyjemnym doświadczeniem, dlatego nie ma co się dziwić naszym pociechom, że czasami nie są chętne do wzięcia udziału w badaniach. Wizyta u lekarza może być dużym stresem dla dziecka, dlatego warto się do niej dobrze przygotować.

  1. We dwoje zawsze raźniej – jeżeli to możliwe, poproś swojego/swoją partnera/partnerkę, żeby towarzyszyła Ci podczas wizyty. W razie, gdyby dziecko było niecierpliwe, będzie Wam łatwiej we dwójkę zapanować nad pociechą. Dodatkowo druga osoba może zwrócić uwagę na inne aspekty informacyjne, które będą przydatne w przyszłości.
  2. Przygotuj notatki – zapisz na kartce listę objawów, które zaniepokoiły Cię u Twojego dziecka i skłoniły do przyjścia do lekarza. Warto zastanowić się, w jakich sytuacjach objawy pojawiają się u dziecka. Przygotowane notatki zmniejszą prawdopodobieństwo pominięcia ważnych informacji przy rozmowie z lekarzem.
  3. Dokumentacja medyczna – jeżeli Twoje dziecko choruje/chorowało na cięższe choroby, warto przygotować notatki z przebiegu dolegliwości. Lekarz też na pewno będzie zainteresowany historią przyjmowanych leków wraz z ich dawkowaniem. Poinformuj lekarza, jeżeli u dziecka stwierdzono alergie.
  4. Wywiad rodzinny – przy chorobach nowotworowych należy zawsze zachować czujność. Warto porozmawiać ze swoimi bliskimi, jakie choroby onkologiczne przechodzili oraz kiedy.
  5. Poproś o wyjaśnienie – przygotuj listę pytań, które chcesz zadać lekarzowi. Z przygotowaną listą zyskasz pewność, że nie pominiesz żadnej nurtującej Cię kwestii. Nie bój się zadawać pytań, jeżeli czegoś nie rozumiesz. Zawsze poproś o wyjaśnienie – masz do tego prawo.

 

Powyższe materiały przygotowane zostały w ramach Programu „Wielkopolska Onkologia Dziecięca – Wielkopolski Program Profilaktyczny w Zakresie Onkologii Dziecięcej”

Więcej informacji o projekcie również w publikacji: „Wiele dobrego w Klinice Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej w Poznaniu”