Co to jest układ endokrynny?
Układ endokrynny jest to zespół gruczołów, które wpływają na funkcjonowanie organizmu, w tym na wzrost, dojrzewanie płciowe, poziom energii, produkcję moczu i reakcję na stres. W jego skład wchodzą: przysadka mózgowa, podwzgórze, tarczyca, trzustka, nadnercza, jajniki (u kobiet) i jądra (u mężczyzn). Podwzgórze i przysadka zwane są czasami „nadrzędnymi gruczołami”, ponieważ kontrolują funkcjonowanie innych gruczołów. Niestety, zastosowanie leczenia przeciwnowotworowego w dzieciństwie może uszkadzać układ hormonalny, co powoduje różne problemy zdrowotne.
Co to są hormony?
Hormony są substancjami, które przekazują informacje z gruczołów dokrewnych poprzez krew do komórek całego ciała . Układ hormonalny produkuje wiele hormonów (takich jak: hormon wzrostu, hormony płciowe, hormony nadnerczy I tarczycy), które współpracują ze sobą w celu utrzymania określonych funkcji organizmu.
Co to jest hiperprolaktynemia?
Hiperprolaktynemia jest zespołem różnorodnych objawów związanych ze zwiększonym wydzielaniem prolaktyny (PRL). Prolaktyna jest hormonem produkowanym przez przysadkę. Zbyt wysokie stężenie prolaktyny powoduje problemy z funkcjonowaniem jajników (u kobiet) i jąder (u mężczyzn). U kobiet nadmierne stężenie prolaktyny jest przyczyną mlekotoku (produkcja mleka u osoby, która nie karmi piersią) i nieregularnych miesiączek lub ich braku. U mężczyzn może spowodować mlekotok oraz obniżenie stężenia testosteronu, co jest przyczyną zmniejszenia popędu płciowego (libido). U dzieci i nastolatków wysokie stężenie prolaktyny może zaburzyć proces dojrzewania płciowego.
Czynniki ryzyka wystąpienia hiperprolaktynemii
Ryzyko wystąpienia hiperprolaktynemii po leczeniu przeciwnowotworowym w dzieciństwie jest stosunkowo niskie. Czynnikami ryzyka są: radioterapia w wysokiej dawce zastosowana na przysadkę mózgową, wystąpienie drugiego nowotworu (zwykle niezłośliwego) w rejonie przysadki, ciąża oraz niektóre leki i używki (np. marihuana i alkohol). Rzadko hiperprolaktynemia jest spowodowana niedoczynnością tarczycy (stan, w którym tarczyca produkuje za mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu). Wyrównanie stężenia hormonów tarczycy może pomóc w obniżeniu stężenia prolaktyny.
Zalecane badania okresowe
Wszystkie osoby wyleczone z nowotworu w dzieciństwie powinny raz w roku poddać się kompleksowym badaniom. Jeżeli podejrzewana jest hiperprolaktynemia, zostaną zlecone badania krwi na oznaczenie stężenia prolaktyny. Jeżeli badanie potwierdzi zwiększone stężenie hormonu, lekarz może zlecić dalszą diagnostykę (badanie mózgu tomografią komputerową lub rezonansem magnetycznym) oraz skierować Cię do endokrynologa (specjalista zajmujący się zaburzeniami gruczołów wydzielania wewnętrznego) w celu dalszej diagnostyki i leczenia.
Jak leczy się hiperprolaktynemię?
Endokrynolog może zalecić leki hamujące produkcję prolaktyny. W przypadku zdiagnozowania guza może być konieczna operacja lub radioterapia. Rodzaj i czas leczenia jest dla każdego pacjenta ustalany indywidualnie.
Pobierz cały plik tutaj.
Autor: Debra A. Kent, RN, MSN, CPNP, Cincinnati Children’s Hospital Medical Center, Cincinnati, OH.
Weryfikacja: Lillian R. Meacham, MD; Charles A. Sklar, MD; Julie Blatt, MD; Melissa M. Hudson, MD; Winnie Kittiko, RN, MS i Susan F. Shaw, RN, MS, PNP.
Tłumaczenie: Danuta Gilarska (parent of a child with neoplastic disease), “KOLIBER“ Charity Association, Krakow, Poland.
Weryfikacja tłumaczenia: Angelina Moryl-Bujakowska M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland; Szymon Skoczeń M.D., Ph.D., Department of Oncology and Hematology, University Children’s Hospital, Krakow, Poland.
Polish translation is provided by the Department of Pediatric Oncology and Hematology, Jagiellonian University Medical College, Krakow, Poland.
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska.