Wpływ terapii onkologicznej na sen 

Zanieczyszczenie światłem, hałas, stres, zła dieta, brak ruchu, korzystanie z nadmiernej ilości ekranów czy zbyt długi czas przed nimi spędzany – to tylko niektóre z czynników, które zaburzają naszą równowagę. Współcześnie zaburzenia snu stają się coraz częstszym problemem zarówno wśród osób dorosłych jak i dzieci. Zdrowy sen to przede wszystkim regeneracja, dlatego jest on niezwykle ważnym czynnikiem terapii onkologicznej. Niezależnie od rodzaju leczenia u małego pacjenta, sen pomaga odzyskać siły, zregenerować organizm oraz poprawić samopoczucie. Natomiast źle przespana noc może skutkować nie tylko złym humorem, ale nawet zaostrzeniem dolegliwości bólowych pacjenta.

Problemy ze snem są często zgłaszane przez pacjentów onkologicznych. Należą do nich bezsenność, nadmierna senność w ciągu dnia, a także problemy z utrzymaniem snu. 

Na zaburzenia snu u pacjenta onkologicznego składa się wiele czynników, wśród których należy wymienić:

  • stres związany z rozpoznaniem choroby nowotworowej,
  • stres związany z pobytem w nowym miejscu, jakim jest oddział szpitalny,
  • ograniczona aktywność fizyczna,
  • zaburzenie rytmu snu i czuwania,
  • wpływ samej terapii przeciwnowotworowej. 

Chemio- i radioterapia często wpływają na problemy ze snem. Dzieci nie budzą się tak wypoczęte jak przed rozpoczęciem terapii. 

Chemioterapia

U pacjentów w trakcie chemioterapii występuje zazwyczaj zwiększona liczba pobudek nocnych oraz niepokój. Aż 95% z nich zgłasza obniżenie jakości snu podczas co najmniej 3 nocy w tygodniu, co wiąże się z pogorszeniem samopoczucia, uczuciem lęku i zaburzeniami zachowania.

Radioterapia

Również radioterapia głowy i szyi, wpływając na funkcję jąder nadskrzyżowaniowych podwzgórza, odpowiedzialnych za rytm snu i czuwania, może być przyczyną długotrwałego pogorszenia jakości snu. Możliwym wtórnym mechanizmem, prowadzącym do zaburzeń snu, są także zmiany wydzielania hormonów na skutek radioterapii, w szczególności niższy poziom wyrzutu hormonu wzrostu.

Leki i sterydy

Leki przeciwbólowe często powodują senność w ciągu dnia, zaburzając rytm dobowy, natomiast stosowanie sterydów może utrudnić zasypianie. Glikokortykosteroidy (w szczególności deksametazon) stanowiące podstawę leczenia nowotworów wieku dziecięcego, mają udowodniony wpływ na sen, powodując pogorszenie jakości snu nocnego kompensowanego wzrostem liczby drzemek w ciągu dnia, a także zakłócając fazy REM. Działaniami niepożądanymi deksametazonu – oprócz zaburzenia rytmu dobowego – jest również wzmożone uczucie zmęczenia.

Guzy mózgu

Hipersomnia i narkolepsja pojawiają się u pacjentów z guzami mózgu zlokalizowanymi w pobliżu osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, powodując ciężką senność podczas dnia.

Lepiej spać – jak pomóc dziecku w trakcie choroby nowotworowej?

Rutyna 

Podobnie jak u zdrowych dzieci jednym z czynników wpływających na jakość snu jest zachowanie zdrowej rutyny. Nawet jeżeli dziecko w trakcie choroby nie chodzi do szkoły warto zadbać o to, aby każdego dnia kładło się spać i wstawało o ustalonych godzinach. Co najmniej 30 minut przed pójściem spać dziecko powinno odłożyć wszelkiego rodzaju ekrany (telefon, tablet, komputer, TV). Jasne światło ekranów rozregulowuje zegar dobowy, co utrudnia zasypianie. Zamiast oglądania bajek czy grania na telefonie wybierzcie książkę lub wspólne słuchanie relaksującej muzyki.

Upewnij się, że dziecko nie spożywa kofeiny zawartej nie tylko w kawie, ale także różnych napojach, zwłaszcza w godzinach popołudniowych. 

Łóżko – tylko do spania

Warto zadbać o to, aby łóżko służyło dziecku do spania, a nie do grania w gry czy odrabiania lekcji. Jeżeli w ciągu dnia pojawia się u niego potrzeba odpoczynku może skorzystać z kanapy lub wygodnego fotela.

Często dzieci z rozpoznaniem choroby nowotworowej nie mają ochoty na zabawę lub inne aktywności na świeżym powietrzu. Tymczasem ekspozycja na światło słoneczne pomaga w budowaniu zdrowego rytmu snu i czuwania. Warto zachęcać dzieci do przebywania na świeżym powietrzu, pamiętając równocześnie o zastosowaniu odpowiednich kosmetyków ochronnych z filtrem. Jeżeli dziecko nie może wychodzić na zewnątrz, zadbaj o to, aby spędzało czas przy odsłoniętych zasłonach.

Zbawienna drzemka? Tak, byleby nie za późno. Wiele dzieci podczas choroby odczuwa zmęczenie i senność w ciągu dnia. Drzemka pomoże dziecku w zregenerowaniu sił. Pamiętaj jednak, aby nie trwała zbyt długo i nie przypadała zbyt późno (po godz. 16:00). Jeśli u dziecka pojawiają się problemy z wieczornym zasypianiem, staraj się kończyć drzemki wcześniej. 

Kiedy sen nie przychodzi

Kiedy pojawia się problem? Jeżeli dziecko nie może zasnąć przez czas dłuższy niż 30 minut powinno wstać z łóżka i zająć się czymś relaksującym, jak np. czytanie książek, słuchanie muzyki, medytacja lub głębokie oddychanie. Pamiętaj, aby dziecko nie sięgało w tym czasie po ekrany. Kiedy dziecko poczuje zmęczenie, powinno wrócić do łóżka.

Jeżeli utrzymanie zdrowej rutyny oraz wprowadzenie technik relaksacyjnych nie pomaga dziecku zasnąć, konieczne może być omówienie problemu z lekarzem prowadzącym lub konsultacje z psychologiem. Choroba nowotworowa oraz jej leczenie zaburzają wszystkie rutynowe czynności, jednak niezwykle ważne jest zapewnienie dziecku zdrowego snu, który pomoże mu w walce z chorobą.

10 przykazań dla dzieci opracowanych przez Światowe Stowarzyszenie Medycyny Snu

  1. Układaj dziecko do snu przed godziną 21:00. Przebudzenie powinno odbywać się zgodnie z danymi dotyczącymi zalecanej ilości snu*.
  2. Stałe godziny zasypiania i wstawania powinny obowiązywać nie tylko w dni powszednie, ale również w czasie weekendu.
  3. Przyjmij stałe postępowanie związane z układaniem dziecka do snu, używaj wygodnej dla dziecka odzieży, w tym właściwych pieluszek dla niemowląt.
  4. Po położeniu dziecka do łóżka pozwól na samodzielne zaśnięcie.
  5. W czasie snu sypialnia powinna być zaciemniona. Natomiast oświetlenie sypialni należy stosować podczas porannego wstawania.
  6. Urządzenia elektroniki użytkowej takie jak komputery, telewizory, telefony komórkowe powinny pozostawać poza sypialnią. Ich użycie przed snem także powinno być ograniczone.
  7. Czynności dnia codziennego powinny być uregulowane, dotyczy to zwłaszcza posiłków.
  8. Dziecko powinno mieć czas na drzemki w ciągu dnia o stałych godzinach i odpowiednim do wieku czasie trwania.
  9. Zapewnij dziecku aktywność fizyczną i przebywanie na świeżym powietrzu w ciągu dnia.
  10. Usuń z diety dziecka produkty zawierające kofeinę takie jak napoje gazowane, kawa czy herbata.

*średnie zalecane ilości snu w zależności od wieku:

  • 3-12 miesięcy — 14 do 15 godzin
  • 1-3 lata — 12 do 14 godzin
  • 3-5 lat — 11 do 13 godzin
  • 6-12 lat — 10 do 11 godzin
  • 12-18 lat — 8.5 do 9.5 godziny

Światowy Dzień Snu jest organizowany przez Komitet Światowego Dnia Snu należący do Światowego Stowarzyszenia Medycyny Snu, WASM. W Polsce działa Narodowa Fundacja Snu (NFS), która zajmuje się działalnością edukacyjną na temat snu i jego znaczenia. Lista ośrodków medycyny snu

Na podstawie: